بيست سال در ۵۰۰۰ صفحه
۲۲ سال پيش حسين مكی در تهران درگذشت: “تاريخ آينه سراپانمای حقيقت است”.
حسين مكی در سال ۱۲۹۰ در ميبد يزد زاده شد. پدرش بازرگان بود.
دبستان و دبيرستان را در زادگاهش گذراند، سپس به يزد رفت و دو سال آموزگار رياضيات پايه ششم شد اما چون شيفته ادبيات بود به تهران رفت و نزد آموزگاران خصوصی ادبيات عربی و فارسی خواند و چندين نسخه خطی مانند ديوان‌های عاشق و مشتاق اصفهانی را تصحيح كرد.
سپس به خدمت دولت درآمد و در اداره راه‌آهن، نيروی هوايی، شهرداری تهران و وزارتخانه‌های كار، كشاورزی و راه كار كرد.
۳۰ ساله بود كه با رسانه‌هايی مانند كيهان، اطلاعات و مهر ايران همكاری و دو سال پس از آن در گشايش “حزب ايران” مشاركت داشت. در همان زمان اثر ماندگارش “تاريخ بيست ساله ايران” كه برآمدن و فرمانروايی رضاشاه را در بر می‌گیرد نوشت:
“تاريخ ۲۵ ساله اخير ايران زاييده كودتا است. حمله نيمه شب قزاق‌ها به تهران تاريخ ايران را ناگهان تغيير داد. مورخين آينده ناچارند فلسفه و تاريخ معاصر و آينده را در آن حمله جستجو كنند”.
او افزون بر كتاب يادشده زندگينامه امیرکبیر و احمدشاه قاجار را نوشت كه با استقبال تاريخ‌نگاران روبرو شد.
در مجلس ۱۵ نماينده مردم اراك و در دور بعدی نماينده مردم تهران بود.
سخنرانی‌های مردم‌پسند در مجلس و نوشتارهای بی‌باكانه در رسانه‌ها او را به “سرباز فداكار وطن” مشهور كرده بود.
۳۸ ساله بود كه دبير جبهه ملی به سرپرستی محمد مصدق شد و در مبارزات ملی كردن نفت نقش موثری ایفا نمود.
۴۱ ساله بود كه نماينده اول مردم تهران شد و دکتر مصدق مشاوره او را می‌خواست اما نپذيرفت و رفته رفته از او فاصله گرفت تا به دشمنی رسید؛ با وجود این پس از كودتای ۱۳۳۲ از دادرسی نظامی عليه مصدق انتقاد كرد و خواستار تشكيل دادگاه علنی غيرنظامی ويژه وزيران برای او شد.
پس از انقلاب ۵۷ ، پنج جلد به “تاريخ بيست ساله ايران” افزود كه بيشتر رويدادنگاری است تا تحليل مگر در جاهايی كه كودتا را كار انگليس‌ها و رضاشاه را ويرانگر معرفی كرده است:
“رضا شاه لباس فرنگی را به زور سرنيزه بر ملتی تحميل كرد كه نه استطاعت مالی آن را داشتند و نه آب و هوا و زندگی و طرز نشست و برخاست و معاشرت و خانه و دكان آنها با چنين لباسی مناسب بود”.
حسين مكی در ۸۸ سالگی در تهران درگذشت.
