آتش‌سوزی‌های جنگلی در هر لحظه در سرتاسر جهان در جریان هستند و به محیط زیست، سلامت و اقتصاد آسیب می‌رسانند. آنها بخشی از معادله گرمایش جهانی و نشانه ای از گرم شدن زمین در عرض های جغرافیایی شمالی هستند. در سال‌های اخیر، آتش‌سوزی‌های جنگلی در مناطقی مانند استرالیا، قطب شمال، آمازون، آسیای مرکزی و غرب ایالات متحده بی‌سابقه، شدید و مکرر شده‌اند. کارشناسان جهانی آتش نشان می دهند که ما باید خود را با خطر افزایش آتش وفق دهیم و یاد بگیریم با آتش زندگی کنیم.
Wildfire واژه ایی است که به معنای ” یک آتش سوزی بزرگ و مخرب که به سرعت در جنگل یا علفزارها گسترش می یابد”
این پدیده در طبیعت یکی از عامل های اصلی از بین رفتن مراتع ، پوشش گیاهی و جنگلی در روی کره زمین میباشد که برای ایجادش دلایل متععدی وجود دارد و همچنین مستمر تحقیقات گسترده ایی از سوی دانشمندان در جهان روی آن صورت میگیرد.
سال 2023 ، را میتوان سال آتش سوزی ها بزرگ و فاجعه بار جنگل ها نامید ، مطابق اطلاعات موجود در بانک های داده در حوزه محیط زیست ، سال 2023 ، فصل این آتش سوزی ها بسیار زودتر از پیش بینی ها و روندهای قبلی خودش آغاز شد به طوریکه در آلبرتای کانادا در 4 می اولین مورد مشاهده و آغاز شد که در آن 400 نقطه آتش فعال در روز مشاهده گردید که در نهایت منجر به تولید 54.8 میلیون تن گاز دی اکسید کربن گردید.
پدیده Bushfire یا آتش سوزی جنگلی فارغ از از بین رفتن پوشش گیاهی تبعات و اثرات متعدد و متقابل دیگری را بر محیط زیست دارد. شاید یک پرسش در ذهن شما ایجاد شود که چگونه این آتش سوزی ها در نقاط مختلف گسترش پیدا مکیند و یکباره در چندین نقطه میتوانند مشاهده شوند ، مطابق یافته های علمی اینگونه میتواند توضیح داد که وقتی که دود حاصل از این آتش سوزی ها به آسمان میرود در طبقات فوقانی سرد شده و منسجم شده و به شکل ابر در می آید که اولا انتقالش را از طریق طبقات فوقانی جو ساده تر میکند ( به همین دلیل در آتش سوزی ماه ژوئن کانادا ، اثرات دود آن در اروپا هم مشاهده شد ؛ 4000 مایل آن طرف آبهای آزاد اقیانوس) اثرات اولیه بعدی ریزش باران های اسیدی پر فشار میگردد ( Downburst ؛ در علم هواشناسی، به طغیان یک سیستم باد قوی به سمت پایین و بیرون فوران اطلاق میگردد که از یک منبع نقطه ای بالا سرچشمه می گیرد و به صورت شعاعی، یعنی در خطوط مستقیم در همه جهات از ناحیه برخورد در سطح سطح می وزد. ) این پدیده موجب خشک شدن و اثرات مضاعف بر خاک میگردد.
( تصویر شماره 1 )
از سوی دیگر این ابرها موجب رعد و برق و طوفان های گردبادی میگردد ، آمار رسمی مرکز تحقیقات کانادا نشان میدهد که سالانه ، 2.5 میلیون رعد و برق در کانادا مشاهده میشود و 2.2 میلیون از آنها به زمین اصابت میکند ( ماه جولای بیش از 800 هزار رعد و برق در کانادا مشاهده شده است ) در حالیکه در سال 2009 این مقدار فقط 1.57 میلیون رعد و برق بوده است.
از سوی دیگر این رعد و برق ها و سطح خشک موجب ایجاد آتش مجدد در نقاط دیگر میگردد. ( در ژوئن کانادا شاهد سطح وسیعی از آتش سوزی های جنگلی بود ، تصویر شماره 1 و 2)
شکل 2: نقشه آتش سوزی های جنگلی کانادا در 26 ژوئن 2023
در نهایت بنا بر گزارش های رسمی دولت کانادا ، از ابتدای آتش سوزی های جنگلی سال 2023 تاکنون بالغ بر 25 میلیون هکتار از جنگل های کشور( معادل 2.5 درصد از کل جنگل ها ، این مقدار رکورد آخرین فاجعه جنگل سوزی را که مربوط به سال 1989 میباشد را شکسته و تقریبا 1.37 برابر شده است) در آتش سوخته شده است و بالغ بر 17 مگا تن گاز مونواکسید کربن ( 88% کل میزان مونواکسید کربن تولید شده در کشور کانادا در سال 2021) آلودگی گاز گلخانه ایی به هوا منتشر شده است ؛ که در جای خود هر دو مقدار تکان دهنده و بسیار نگران کننده میباشد.
این موضوع درحالی حائز اهمیت بیشتری میگردد که دولت کانادا در برنامه اقدامات بلند مدت زیست محیطی خود برای سال 2030 کاهش 40% گازهای گلخانه ایی به ویژه گاز مونواکسید کربن را برنامه نموده است ( از مقدار 742 مگاتن در سال 2016 به 523 مگاتن در سال 2030 و همچنین در یک برنامه متحورانه قصد دارد مقدار آنرا به صفر برساند (در سال 2050).
لازم به ذکر است که طبق آمار رسمی مرکز آتش نشانی کانادا ، 44% از آتش سوزی ها بر اثر رعد و برق میباشد که منجر به سوختن 74% از منابع جنگلی نیز شده است ، در حالیکه 8% از آتش سوزی ها دارای عامل صنعتی است.
شکل 3: عوامل موثر بر آتش سوزی ها
منابع :
• New York times; July 17,2023
• BBC report; June 23, 2023
• Canadian lighting detection network report; July 2023
• Canadian changing climate report, CCCR2019
نویسنده: مجتبی قیصر
