نجات کره زمین در دست خاک است
خاک چطور می‌تواند به نجات کره زمین کمک کند؟
دانش خاک‌شناسی ممکن است هیجان‌انگیزترین رشته علمی به نظر نیاید اما اگر بدانید چقدر دانش گسترده‌ای است حتماً تعجب می‌کنید.
مردم و حتی خود دانشمندان تا سال‌ها آنچه در خاک زیر پایمان می‌گذرد را دست‌کم می‌گرفتند.
اما این دهه، دهه بین‌المللی خاک نام گرفته است.
هدف این است که اهمیت خاک در امنیت غذایی، تنوع زیستی و تغییرات اقلیمی موردتوجه قرار بگیرد.
پیت اسمیت یکی از کسانی است نقش کلیدی در آگاه‌سازی درباره اهمیت خاک داشته است.
پیت اسمیت پروفسور خاک و تغییرات اقلیمی در دانشگاه ابردین است.
اما خاک چطور می‌تواند از جنبه‌های مختلف به تغییرات اقلیمی کمک کند؟
خاک نگه‌دارنده کربن است.
میزان کربنی که در خاک ذخیره شده است دو برابر مقداری است که در تمام پوشش گیاهی سطح زمین -درختان، سبزه‌ها، علف‌ها و همه سبزی‌های دیگر- وجود دارد.
آقای اسمیت می‌گوید: «کافی است تغییرات کوچکی در این دریای عظیم کربن ایجاد شود تا شاهد تأثیر آن بر تغییرات آب و هوا باشیم.»
او ادامه می‌دهد: «وقتی خاک را شخم می‌زنید، ماده طبیعی حاوی کربن را هم زیرورو می‌کنید و به‌این‌ترتیب مقادیری کربن به اتمسفر افزوده می‌شود و همین دی اکسید کربن است که دلیل اصلی تغییرات اقلیمی است.»
«حالا اگر خلاف این عمل کنیم، یعنی اگر سعی کنیم کربن را با کنترل و اداره بهتر خاک در آن حبس کنیم و نگذاریم مواد طبیعی خاک از دست بروند، می‌توان از ورود دی اکسید کربن به اتمسفر جلوگیری کرد.»
دانش خاک: رشته علمی پنهان مانده
باوجود اهمیت کلیدی این شاخه علمی، تنها در سی سال اخیر است که مسئله خاک به‌عنوان یکی از جنبه‌های قابل‌بررسی درزمینهٔ تغییرات اقلیمی مورد توجه قرارگرفته است.
پروفسور اسمیت به خاطر می‌آورد: «وقتی من کارم را در این زمینه شروع کردم در بیشتر تحقیقاتی که درباره تغییرات اقلیمی در سطح جهان صورت می‌گرفت نگاه بسیار ساده‌ای به خاک وجود داشت و بیشتر متکی بر داده‌هایی درزمینهٔ فیزیک اتمسفر بودند. به‌تدریج تحقیق‌های جدیدتر به تأثیر تغییرات اقلیمی بر پوشش گیاهی توجه بیشتری کردند.”
سال بین‌المللی خاک
باوجوداینکه چند سال بعد از اجلاس ریو در سال ۱۹۹۲ مسئله خاک به‌عنوان اولویت‌ها مشخص‌شده بود اما کمیته‌های کاری که بتواند تغییرات اقلیمی را به مسائل مربوط به تنوع زیستی و از بین رفتن خاک و بیابان‌زایی در زمین گره بزند، سال‌ها بعد ایجاد شد.
به دنبال شکل گرفتن این سازمان‌ها، سال ۲۰۱۵ به‌عنوان سال بین‌المللی خاک نام‌گذاری شد و بعد دهه بین‌المللی خاک معرفی شد که ما هم‌اکنون در آن به سر می‌بریم.
در دهه بین‌المللی خاک، سازمان جهانی غذا و کشاورزی (فائو) هم نقش مهمی بر عهده دارد.
این سازمان گزارش اختصاصی و اولین مطالعه جهانی درباره تخریب خاک را منتشر کرد.
پروفسور اسمیت توضیح می‌دهد: «یکی از شاخص‌های میزان تخریب خاک، میزان از دست رفتن مواد طبیعی موجود در آن است. حدود ۵۰ درصد مواد طبیعی خاک را کربن تشکیل می‌دهد. به ازای هر تن ماده طبیعی خاک که از دست می‌رود، حدود نیم تن کربن هم از دست می‌رود. این میزان کربن به شکل دی‌اکسید کربن وارد اتمسفر می‌شود.
بخشی از کارهایی که برای بهبود حاصل خیزی و جلوگیری از تخریب و فرسایش خاک انجام می‌دهیم، در عمل همان کارهایی هستند که می‌توانند مانع از ورود دی‌اکسید کربن به اتمسفر شوند.»
دیپلماسی، کلافگی و دیوید آتنبورو
پروفسور اسمیت هیچ تمایلی ندارد از سمت‌های مشاوره‌ای به پست‌های سیاسی برود.
او درک می‌کند که کشورها باید منافع ملی خود را در اولویت قرار بدهند مخصوصاً کشورهایی که وابستگی زیادی به سوخت‌های فسیلی دارند. اما اعتراف می‌کند که گاهی بسیار کلافه می‌شود چون: «فرصت دارد از دست می‌رود.»
او از دیوید آتنبورو به خاطر فیلم‌های مستندش خصوصاً مجموعه‌ای که درباره تنوع زیستی ساخته است قدردانی می‌کند چون: «این سری فیلم‌ها مردم را آگاه کرده است که تنوع زیستی به همه‌چیز مربوط است.»
هم‌زمان سازمان‌های بین‌المللی چون آی پی بی اس و آی پی سی‌سی برای اولین بار برای انتشار گزارشی درباره ارتباط تنوع زیستی و تغییرات اقلیمی باهم همکاری می‌کنند.
«نتیجه این است که باید با هردوی این مشکلات هم‌زمان مبارزه کنیم وگرنه در هر دو جبهه شکست خواهیم خورد.»
BBCpersian
