در گذشت آقازاده ای که افتخار آفرید !

حبیب لاجوردی، موسس و مدیر پروژه تاریخ شفاهی ایران در مرکز مطالعات خاورمیانه دانشگاه هاروارد، که یکی از معتبرترین منابع تاریخ معاصر ایران است، سوم مرداد ۱۴۰۰ در ۸۳ سالگی در ایالات متحده درگذشت.

در پروژه تاریخ شفاهی، آقای لاجوردی و همکارانش با چهره های موثر در تاریخ معاصر ایران در فاصله سال های ۱۲۹۹ تا ۱۳۶۰ گفت و گوهای مفصلی به زبان فارسی و بعضا انگلیسی انجام دادند.
حاصل آنها ۱۳۴ مصاحبه است که به غیر از انتشار عمومی، در برخی از موارد به صورت کتاب هایی به زبان فارسی منتشر شده است.
دو مصاحبه یکی با ریچارد فرای ایرانشناس شهیر آمریکایی و دنیس رایت سفیر بریتانیا در تهران، از کتاب هایی است که به زبان انگیسی چاپ شده است.
مصاحبه ها شامل گفت وگو با شاپور بختیار آخرین نخست وزیر دوره پهلوی .. تا .. کریم سنجابی اولین وزیر خارجه ایران پس از انقلاب بهمن ۵۷، نمونه ای از ده ها مصاحبه ای است که در پروژه تاریخ شفاهی انجام شده است.

عمده این گفت وگو ها اینک به صورت متن درامده و با قابلیت جستجو، اسناد مهمی برای شناخت دوره مهمی از تاریخ معاصر ایران و منابع دست اولی برای تاریخ نگاران و پژوهشگران است.

آقای لاجوردی موسس و مدیر پروژه تاریخ شفاهی دانشگاه هاروارد، تحصیل کرده دانشگاه های ییل، هاروارد و آکسفورد بود که پس از پایان تحصیل در سال ۴۲ به ایران بازگشته بود و در کارخانه خانوادگی لاجوردی ها که شرکت صنعتی بهشهر بود، فعالیت می کرد.

مدتی بعد حبیب لاجوردی همزمان با مدیریت در شرکت صنعتی بهشهر، موفق شد با همکاری شماری از اعضای هیات علمی دانشکده بازرگانی و مدیریت دانشگاه هاروارد، نمونه مشابهی از آن را در تهران با نام ICMS تاسیس کند که ۹ دوره فوق لیسانس را با استاندارد دانشگاه هاروارد برگزار نمود.
اما وقوع انقلاب اسلامی زندگی او را همانند بسیاری از ایرانیان دگرگون کرد.

اول از همه علیرغم قول دولت موقت و موافقت آیت الله خمینی،
شرکت صنعتی بهشهر با حکم محمد بهشتی که به ریاست شورای عالی قضایی رسید، مصادره شد.

اکبر لاجوردیان از اقوام حبیب لاجوردی یکی از بنیانگذاران شرکت توسعه صنعتی بهشهر که در زمان وقوع انقلاب مدیرعامل این شرکت بود در کتاب “۱۱۰ سال پیدایش و گسترش گروه صنعتی بهشهر” شرحی شگفت آور از مصادره این کارخانه داده است.

آقای لاجوردیان تا چندی پس از انقلاب عضو اتاق بازرگانی ایران باقی ماند و همچون حبیب لاجوردی برنامه ای برای خروج از ایران نداشت اما ترور مشکوک برادرزاده اش و سپس اعلام نام او و دیگر اعضای خانواده لاجوردی به عنوان مفسد؛ در حالی که از کارآفرینان خوشنام ایران بودند، زنگ خطر را برای آنها به صدا درآورده بود.

اکبر لاجوردیان به نمایندگی از مدیران شرکت بهشهر، با مقام های ارشد انقلاب دیدار می کرد اما پس از ملاقات با مهدی بازرگان نخست وزیر دولت موقت، تصور می کرد ممکن است دولت وی نتواند جلوی مصادره اموال خانوادگی آنها را بگیرد.

سرانجام نه تنها کارخانه بهشهر مصادره شد که مرکز مطالعات مدیریت در تهران که زیر نظر هیات علمی دانشکده بازرگانی هاروارد و مدیریت حبیب لاجوردی قرار داشت، از مالکیت آنها درآورده و در نهایت با نام “دانشگاه امام صادق” به محمدرضا مهدوی کنی سپرده شد.

احمد علم الهدی امام جمعه کنونی مشهد هم به یکی از مدیران منتقذ آن تبدیل شد که ماموریت آن تربیت مدیر برای کارگزاران جمهوری اسلامی است.

نهایتا لاجوردی ها از جمله حبیب لاجوردی مجبور به خروج از ایران شدند.

حبیب لاجوردی به فاصله کوتاهی پس از خروج از ایران پروژه تاریخ شفاهی در دانشکده مطالعات خاورمیانه دانشگاه هاروارد را طراحی کرد.

او این پروژه را در سال ۱۳۵۹ به پیشنهاد یکی از استادان دانشگاه هاروارد پایه‌گذاری کرد.
این پروژه در شهریور ۱۳۶۰ در مرکز مطالعات خاورمیانه این دانشگاه حالت اجرایی به خود گرفت.

پروژه تاریخ شفاهی ایران یکی از منابع مهم تاریخ معاصر ایران به حساب می‌آید.

@ برای دسترسی به آثار ایشان، می توانید به گروه مستقل زیر مراجعه بفرمایید.

https://t.me/tarikh_shafahi_iran_project

خلاصه ی از خبر بی بی سی