هوش مصنوعی چگونه عطر می‌سازد؟
سوزان برن
خبرنگار فناوری تجاری
با ورود هوش مصنوعی به صنعت عطر و افزایش تعداد شرکت‌هایی که برای تولید سریع و بیشتر عطرهای کم‌نظیر و پرفروش از این فناوری کمک می‌گیرند، این سوال هر چه بیشتر مطرح شده که آیا برای ساختن رایحه‌ای خوشبو به انسان نیازی هست؟
شرکت عطرسازی ژیوادان در سوئیس سال پیش برای کمک به عطرسازان، هوش مصنوعی عطرسازی به نام “کارتو” را معرفی کرد.
هوش مصنوعی یعنی کامپیوترها با استفاده از “یادگیری ماشین”، از نتایج قبلی “یاد می‌گیرند” و آنها را بهتر می‌کنند. کارتو هم با استفاده از یادگیری ماشین، ترکیب مواد تشکیل دهنده عطر را پیشنهاد می‌کند.
عطرساز با لمس صفحه نمایش کارتو، از بین اطلاعات گسترده فرمول‌های عطر شرکت ژیوادان انتخاب و رایحه‌های مختلفی را خلق می‌کند. این روش بسیار کارآمدتر از صفحه گسترده (spreadsheet) است.
یک ربات کوچک رایحه‌ها را ترکیب و بلافاصله تبدیل به عطر می‌کند. به این ترتیب عطرسازها راحت‌تر از قبل، رایحه‌های جدید را آزمایش می‌کنند.
کالیس بکر، معاون شرکت و مدیر آموزشکده عطرسازی ژیوادان می‌گوید: “این روش زمان بیشتری به عطرساز می‌دهد. عطرساز از بین هزار و پانصد رایحه می‌تواند انتخاب کند و بدون دست زدن به مواد اولیه، عطر را در شیشه تحویل بگیرد. این باعث صرفه‌جویی در وقت می‌شود و عطرساز هم لازم نیست دائم به کتابچه‌هایش نگاه کند.”
خانم بکر می‌گوید عطرسازی طی سال‌ها متحول شده و این تحول تازه است: “تا ۴۰ سال پیش، عطرسازها با رایحه‌های موجود کار می‌کردند و مواد تشکیل‌دهنده و مقدار و اسم آنها را روی کاغذ می‌نوشتند”.
او می‌گوید در دهه هشتاد میلادی، با ورود کامپیوتر، عطرسازها ترکیبات عطرها را وارد سیستمی می‌کردند که مانند صفحه اکسل بود.
یکی از مزایای کارتو تولید فوری است که به آن یک مزیت رقابتی می‌دهد. خانم بکر می‌گوید: “ما می‌توانیم در لحظه عطر را با سلیقه مشتری منطبق کنیم. این مزیت بزرگی است، نه فقط از نظر وقت، بلکه از این نظر که وقتی با مشتری در مقابل صفحه نمایش کارتو هستیم صمیمیت بیشتری ایجاد می‌شود”.
استقبال مشتریان چطور بوده است؟ او می‌گوید: “افرادی بسرعت آن را پذیرفتند ولی بعضی هم گفتند هرگز از آن استفاده نخواهند کرد که به نظر من کاملا طبیعی است. اما این باعث هیجان مشتریانی شده که مایلند محصول خلاقیت این فناوری را ببینند.”
عطرسازی آلمانی “سیمرایز” حتی پا را فراتر گذاشته و با کمک بخش تحقیقات آی‌بی‌ام، هوش مصنوعی عطرساز به نام “فیلیرا” را تولید کرده است. نام این هوش مصنوعی برگرفته از الهه یونانی عطر است. فیلیرا برای تولید عطرهای جدید، فرمول‌های معطر و اطلاعات مشتریان را بررسی می‌کند. آموزش “فیلیرا” مانند آموزش یک کارآموز عطرسازی است که حدودا ۱۰ سال آموزش می‌بیند تا بتواند عطرهای خوب تولید کند.
در حقیقت فیلیرا هم مانند کارتو نمی‌تواند چیزی را استشمام کند ولی بوهای هم‌خانواده، از جمله عطرهای گل، عطرهای شرقی و خانواده عطرهای شیپره (قبرسی) را در کنار محصولات مختلف مثل شامپو، بوزدا (دئودورانت) و لوسیون‌های پوست کدگذاری می‌کند.
به هوش مصنوعی مقدار مناسب هر ماده تشکیل دهنده آموخته می‌شود. کلر ویولا، معاون استراتژی دیجیتال رایحه در سیمرایز خود اولین نفری است که قبول دارد فیلیرا بدون نقص نیست:
“این یادگیری ماشینی است و گاهی نتایج غلط بوده‌اند.” اما این پروژه ادامه دارد و مدام نیاز به آموزش دارد و هرچه بیشتر آزمایش کنیم بهتر می‌شود، مثلا تمام مواد جدید باید تعریف کیفی شوند تا ماشین متوجه اختلاف بین عطرهای گل و عطرهای شرقی بشود”.
او می‌گوید فیلیرا با آموزش بیشتر، دقیقتر می‌شود:
“به آن یاد داده‌ایم مانند یک عطرساز عمل کند. ماشین (در مقایسه با انسان) هرگز فراموش نمی‌کند. نکته مثبت این است که ماشین، مجموعه‌ای از رایحه‌ها و ترکیب‌های جالب را ارائه می‌کند که اصلا به فکرتان نرسیده است”.
پایگاه داده‌های این ماشین حاوی دو میلیون فرمول رایحه است و به همین دلیل احتمال تولید طیف وسیع‌تر رایحه‌ها و ترکیب‌های مختلف بسیار زیاد است. در سال ۲۰۱۹، شرکت آرایشی بهداشتی برزیلی به نام “اُبوتیکاریو” با سیمرایز همکاری کرد تا اولین رایحه هوش مصنوعی را وارد بازار کند.
شرکت “سنتورونیکس” در شهر بردا در هلند هم تحولی در صنعت عطر ایجاد کرده است و به مشتریان امکان داده مستقیم با این تکنولوژی کار کنند.
سنتورونیکس به مشتریان امکان می‌دهد عطر اختصاصی خود را بسازند. آنها این کار را با یک پرسش‌نامه انجام می‌دهند که مشتری به آن پاسخ می‌دهد، سوالاتی مثل “نقش خود را در زندگی چگونه می‌بینید” و “در چه محیطی بزرگ شده‌اید”.
الگوریتم داده‌ها را تجزیه و تحلیل می‌کند ودر ۷ دقیقه عطر مختص هر مشتری را می‌سازد. مشتریان می‌توانند ۵ نمونه را به قیمت ۳۰ یورو (۳۳ دلار، ۲۶ پوند) بخرند.
فردریک دورنیک یکی از پایه‌گذاران سنتورونیکس می‌گوید می‌خواهد مردم عطری را بزنند که بازتاب وجود خودشان در آن لحظه باشد: “صنعت عطرسازی بیشتر دنبال برندسازی و تطبیق شخصیت افراد با برند است. من فکر کردم خوب است کل این را تغییر دهیم، اینکه عطر نشان دهد شما چه کسی هستید نه برند”.
آقای دورنیک قبول دارد یک مانع بزرگ وجود دارد چون مردم عادت ندارند برای عطری پول بدهند که تازه پس از تولید می‌توانند آن را بو کنند. او می‌گوید برای حل این مشکل آنها سعی می‌کنند حتما در محل کسی را داشته باشند که به مشتریان کمک کند: “با اینکه ۷۵ درصد اوقات دقیقا همان عطر مورد نظر مشتری تولید می‌شود، ولی همیشه کارشناسانی برای (کمک) هستند”.
مارگو کارن تحلیلگر لوازم آرایشی رنگی و عطر در شرکت مینتل، اعتقاد دارد هوش مصنوعی ابزار قدرتمندی برای خلق رایحه‌های جدید است:
“هوش مصنوعی نه فقط مناطق تحریک نشده بویایی را شناسایی می‌کند بلکه سرعت عطرسازی را هم بهینه می‌کند. دانش و فناوری اغلب سرد و عقلانی توصیف می‌شوند اما عطرسازی رویکردی گرم و انسانی دارد. همکاری هوش مصنوعی با عطرساز ریشه در این فلسفه دارد”.
آیا ورود تکنولوژی به معنی پایان کار عطرسازها است؟پاسخ افرادی که با آنها صحبت کردم منفی است.
خانم بکر می‌گوید: “نقش عطرساز حذف نمی‌شود. کامپیوتر هیچگاه نمی‌تواند ایده‌های زیبا خلق کند ولی قادر است آنها را عملی کند”.
خانم ویولا موافق است و می‌گوید هوش مصنوعی به آنها امکان آزمایش‌های بیشتر می‌دهد:
“جایگزین عطرساز نمی‌شود ولی به آنها امکان می‌دهد سریع‌تر و خلاق‌تر باشند و بار کارهای کسل کننده را از دوش آنها برمی‌دارد. عطرسازی هنوز هم با عطرساز شروع و تمام می‌شود. عطرساز با شهود، عاطفه و حس، ماشین را به سمت نتایج بهتر هدایت می‌کند”.
همانطور که خانم ویولا می‌گوید “این همکاری ماشین با انسان است”.
