شناسنده دو قرن سکوت

۲۴ شهریور ۱۳۷۸: ۲۱ سال پیش در چنین روزی عبدالحسین زرین‌کوب در تهران درگذشت:

“مدرسه که می‌رفتم، می‌اندیشیدم انسان اگر نتواند فرمانروای عالم شود، به هیچ شغلی جز معلمی نباید سر فرود آورد”.

عبدالحسین زرین‌کوب در سال ۱۳۰۱ در بروجرد زاده شد و در خانواده بسیار باورمندی رشد کرد.

تا کلاس ۱۱ را در زادگاهش خواند و همزمان با پافشاری پدرش فقه و تفسیر قرآن و ادبیات عرب آموخت.

۱۶ ساله بود که به تهران رفت و با اینکه رشته‌اش ادبی نبود با رتبه ممتاز دیپلم ادبی گرفت و در دانشکده حقوق نام‌نویسی کرد ولی باز با پافشاری پدرش به زادگاهش بازگشت و پنج سال دبیر شد.

۲۲ ساله بود که به دانشگاه تهران بازگشت و ادبیات فارسی خواند، دبیر دبیرستان‌های تهران شد و در همان سال، نخستین اثرش “فلسفه شعر یا تاریخ تطور شعر و شاعری” را در بروجرد چاپ کرد.

۲۸ ساله بود که ماندگارترین اثرش “دو قرن سکوت” را نوشت و در آن به تاریخ دو سده نخستین تاریخ ایران از پیدایش اسلام تا برآمدن دودمان طاهریان پرداخت:

 “تیسفون با گنج‌هایش به دست عرب‌هایی افتاد که نمک را از کافور نمی‌‌شناختند و توفیر بهای سیم و زر را نمی‌‌‌دانستند”.

او برای پرهیز از تحقیر و تکفیر دو بار در محتوای کتابش تجدید نظر و دیدگاهش را نسبت به سرزمین پیدایش اسلام تعدیل کرد.

۳۲ ساله بود که با پایان‌نامه “نقد شعر، تاریخ و اصول آن” زیر نظر بدیع‌الزمان فروزانفر دکترای ادبیات گرفت و در دانشگاه تهران به تدریس تاریخ ادیان پرداخت.

او چند سالی را هم به عنوان استاد میهمان در دانشگاه‌های بنامی چون سوربن پاریس، دانشگاه لندن، و همچنین پرینستون آمریکا و دانشگاه‌های هند و پاکستان به زبانهای فرانسوی، انگلیسی، و آلمانی تاریخ اسلام و تصوف تدریس کرد.

او از زمان دانشجویی‌اش مقاله‌هایی در مجلات “سخن”، “یغما”، “یادگار” و سپس “فرهنگ ایران‌زمین” در زمینه نقد ادبی و تاریخ می‌نگاشت و مدتی هم سردبیری “مهرگان” را داشت.

بیش از چهل اثر بلند در زمینه‌های تاریخ، ادبیات و فرهنگ ایران نوشته و نگاشته و بیش از ۱۰ کتاب از زبان‌های گوناگون به فارسی گردانده و افزون بر این چند کتاب درسی مانند “قرائت فارسی” برای دبیرستان‌ها تألیف کرده و با دائرة المعارف فارسی به سرپرستی غلامحسین مصاحب و دائرة المعارف بزرگ اسلامی همکاری داشته است و یک فصل از کتاب تاریخ ایران چاپ کمبریج را به زبان انگلیسی نگاشته است.

عبدالحسین زرین‌کوب در ۷۶ سالگی در تهران درگذشت.

برگرفته از دویچه وله