مدیتیشن، ضرورت یا تفنن؟!

دکتر محمدرضا سرگلزایی – روانپزشک 

مدیتیشن نام مشترک مجموعهٔ وسیعی از تمرینات است که هدف شان افزایش قدرتِ بخش های عالی تر مغز بر بخش های قدیمی تر مغز است.

 با این که در آیین های شرقی بخصوص بودیسم، مدیتیشن بخشی از یک مجموعهٔ وسیع از باورها و آئین هاست ولی تحقیقات میدانی نشان داده اند که مدیتیشن به خودی خود و بدون الزامی برای پذیرفتن آن نظام باور،  می تواند منجر به تغییراتی مثبت در فعالیت مغز گردد. افزایش قدرت مغز عالی، منجر به ارتقاء توان ما برای مدیریت خشم، اضطراب و هوس هایمان می شود.

ما مثل مردم شرق از کودکی با مدیتیشن آشنا نیستیم و مثل مردم آمریکای شمالی و اروپا با موسیقی کلاسیک آشنایی نداریم.

نه بطور معمول شطرنج بازی می‌کنیم و نه مدیتیشن انجام می‌دهیم و این طبیعی است که نمی توانیم خشم و اضطراب خود را کنترل کنیم، در نتیجه آمار بسیار بالایی از مصرف داروهای آرام‌بخش داریم که در سطح جهانی یک رکورد محسوب می‌شود.

میزان مصرف دارو در کشور ما با میزان مصرف دارو در چین برابر است. ما بالاترین مصرف مواد مخدر را در جهان داریم. ما از کودکی، مدرسه و خانواده با فرهنگی مواجه هستیم که برای برآوردن نیازهای دوران شهرنشینی ناکارآمد است ؛ مثلاً فقط به موسیقی‌های احساس برانگیز گوش می‌دهیم، قصّه های معجزه محور و جادویی به خوردمان داده می شوند و حتی آنها را به جای قصه، تاریخ می نامند.

 مدیتیشن در فرهنگ ما جایی ندارد و شطرنج هم چیزی نیست که بچه‌های ما با آن اُنس بگیرند. طبعاً ما با این همه تحریک هیجان‌های بَدَوی مغز، قادر نخواهیم بود مطابق با برنامه های از پیش طرّاحی شده و قراردادهای اجتماعی زندگی کنیم.

ما به آن بخش مغز که مسؤول پرخاشگری است مغز خزنده‌ها می‌گوییم، یعنی مغزی که ابتدایی ترین جانورها مثل مارمولک‌ها و مارها دارند.

اگر قرار است ما از مغز فوقانی خود استفاده کنیم و بتوانیم حالِ خوشِ بادوام داشته باشیم، نباید از این تمریناتِ تقویت مغز عالی خودمان غافل شویم.

 اگر ما به طور مستمر این تمرینات را انجام ندهیم، هرچند برای ما شعار داده شود که خود را مدیریت کن، حال چه به زبان سنتی یا به زبان امروزی، به چنین مهارتی دست نخواهیم یافت.

مدیتیشن کار دشوار و پیچیده ای نیست. همین که شما روزانه به طور منظم و مستمر 15 تا 20 دقیقه در وضعیت بدنی راحت و زمان و مکان بی مزاحمتی بنشینید و ذهن تان را بر یک سوژهٔ خاص «متمرکز نگه دارید» مدیتیشن انجام داده اید.

این سوژه می تواند یک جریان بدنی مثل دم و بازدم تان باشد ، یک موسیقی آرام باشد یا یک ذکر (مانترا) خاص.

در اوایل این تمرین در یک تایم پانزده دقیقه ای بارها تمرکز شما به هم می خورد و شما هر دقیقه چند بار لازم است توجه تان را بر سوژه برگردانید ولی هرچه این تمرین را بیشتر انجام دهید زمان های تمرکز شما بر سوژه طولانی تر خواهند شد.