شبکه‌های اجتماعی، اتلاف وقت و انرژی شما

انتخاب و ویرایش: دکتر نغمه فرازی

پشت میز نشسته اید و در حال درس خواندن هستید که یکدفعه احساس خستگی میکنید. برای لحظه ای کتاب را میبندید و قفل گوشی خود را باز میکنید. آیکون اینستاگرام را لمس میکنید تا کمی از دوستان خود مطلع شوید و استراحتی هم کرده باشید. پیش خود میگویید 15 دقیقه استراحت را میتوانم داشته باشم و پس از آن با انرژی بیشتر درس را ادامه می دهم.

تا اینستاگرام باز میشود استوری های بالای صفحه را میبینید که منتظر شماست. اولین استوری را انتخاب میکنید. دوستان خود را میبینید. یکی مطلب خنده دار به اشتراک گذاشته، یکی از خودش عکس گذاشته، و یکی هم از رانندگی خودش در شهر و آهنگی که در حال پخش است فیلم گذاشته. حس خوبی میگیرید. هر چه باشد ما انسان ها موجودات اجتماعی هستیم و دوست داریم که همیشه حس کنیم که به یک جامعه تعلق داریم. استوری ها تمام میشود. شروع میکنید به پایین رفتن و لایک کردن عکس ها. کامنت ها را میخوانید، جواب بعضی از دوستانتان را میدهید، و میبینید که چقدر این کار هیجان انگیز است. بسیار هیجان انگیزتر از کتابی که در حال خواندن بودید. 15 دقیقه میشود 30 دقیقه. سپس 45 دقیقه. بعد 1 ساعت. میدانید که باید به درس برگردید ولی انگار اصلا نمیشود. به صورت عجیبی هم اینستاگرام پست هایی را به شما نشان میدهد که دوست دارید ببینید! چقدر عجیب!

بالاخره اراده میکنید و گوشی را به کنار میگذارید. شروع به خواندن میکنید ولی انگار که ذهن شما از قبل حتی خسته تر است! چه شد پس؟ مگر تازه استراحت نکرده بودید؟ سعی میکنید به خستگی خود غلبه کنید و 2 صفحه بیشتر بخوانید ولی در هنگام خواندن هم حواس شما به صورت مرتب به دوستانتان و عکس هایی که دیده اید پرت میشود. حوصله تان سر میرود. باز خسته میشوید و دوباره گوشی را بر میدارید و قفل آن را باز میکنید …

این یکی از موقعیت هاییست که بسیاری از ما تجربه کرده ایم. جالب است بدانید، هدف اصلی شبکه های مجازی مثل اینستاگرام و فیسبوک، نگه داشتن شما برای زمان بیشتر در آن برنامه است. میپرسید چرا؟ چون هرچه شما بیشتر در این شبکه ها وقت بگذرانید، آن ها فرصت بیشتری برای کسب درآمد دارند و پول بیشتری از تبلیغ هایی که به شما نشان میدهند به جیب میزنند.

از دید روانگاهشناسی، شبکه های اجتماعی دقیقا مانند دستگاه های “اسلات ماشین” طراحی شده اند ، این دستگاه به گونه‌ای طراحی شده که فرد باید همواره پول خود را در دستگاه بگذارد و به کشیدن آن دستگیره در کنار دستگاه ادامه بدهد تا اینکه بالاخره 3 عکس شبیه به هم بشوند تا بتواند پول زیادی برنده شود.

روانشناسان دریافته اند که فقط کشیدن این دستگیره (حتی اگر فرد برنده نباشد) باعث ترشح مقدار زیادی هورمون دوپامین در مغز میشود که حس لذت و پاداش را در فرد به وجود می آورد. دوپامین همان هورمونیست که مواد مخدر مانند هروئین و کوکائین هم باعث ترشح آن در بدن میشوند. برای همین است که این دستگاه به مرور زمان باعث به وجود آوردن وابستگی در افراد میشود.

حال سوال اینجاست که کجای شبکه های مجازی مانند “اسلات ماشین” است؟! بگذارید برایتان توضیح دهم.

شبکه های مجازی مانند اینستاگرام از تکنولوژی هوش مصنوعی استفاده میکنند. یعنی چه؟ یعنی اینکه این برنامه ها به صورت خودکار تمام رفتار و حرکات شما را در این شبکه ها کنترل و ضبط میکنند. وقتی یک عکس را لایک میکنید، یا یک جایی کامنت میگذارید، تکنولوژی هوش مصنوعی آن ها را شناسایی میکند و با علایق فردی شما آشنا میشود. سپس بیشتر همان نوع عکس ها را بهتان نشان میدهد. خیلی هوشمندانه است، نه؟

آزاد شدن مقدار زیادی دوپامین در مغز در حین چرخیدن در اینستاگرام باعث میشود که به مرور زمان به آن مقدار بالای دوپامین عادت کنید و حوصله‌ی شما در انجام کارهای دیگر کم شود و به محض اینکه کمی کار کردن برای شما خسته کننده میشود، حوصله تان سر میرود و دوست دارید که به سمت موبایل خود بروید تا باز آن میزان دوپامین و پاداش های موقتی را تجربه کنید.

اما راه حل چیست ؟

بهترین کار این است که برای مدتی از همه‌ی این شبکه ها فاصله بگیرید. برای اینکار نیاز نیست که یکدفعه همه چیز را پاک کنید یا پروفایل خود را غیر فعال کنید. میتوانید از خارج شدن از پروفایلاتان (یا لاگ اوت کردن) شروع کنید. برای یک هفته سعی کنید وارد این برنامه ها در موبایلتان نشوید تا ببینید چه تاثیری در زندگی شما دارد. من به شما قول میدهم که زمان خیلی بیشتری برای انجام کار های دیگر پیدا میکنید. شاید اصلا بیشتر زمان برای خودتان بگذارید. کمی به خودتان و زندگیتان فکر کنید.

 آنطوری که دقیقا دوست دارید. اصلا یک مدت خودخواه باشید! به جای اینکه به این فکر کنید که بیرون میروید استوری بگذارید که دوستانتان ببینند، به این فکر کنید که از فضای بیرون لذت ببرید. در زمانِ حال باشید! ممکن است 2 روز اول کمی احساس کنید یک چیزی کم است، یا وسوسه شوید عکسی را به اشتراک بگذارید. ولی صبور باشید، ترک عادت همیشه اولش کمی دشوار است.

البته ممکن است بگوئید که شبکه های اجتماعی یک راه ارتباطی هستند و یا حتی ممکن است اینطور به نظر برسد که نبودِ ما باعث میشود دوستی هایمان کمرنگ تر شود. اما یک راهکار ساده وجود دارد. گوشی را بردارید و با دوستانتان تماس بگیرید. به جای اینکه عکس آن ها را لایک کنید و به استوری شان جواب بدهید، با آن ها تلفنی صحبت کنید، یا حتی قرار بگذارید تا بیرون همدیگر را ببینید.

 باور کنید آنقدر این شبکه ها اثر بد روی فکر و ذهنتان دارد که با خوبی های آنها اصلا قابل مقایسه نیست.

واقعیت این است که شبکه های اجتماعی یک حس دوستی و نزدیکی غیر واقعی به ما میدهند. در واقع فقط با به اشتراک گذاشتن عکس ها، و یا کامنت گذاشتن و لایک کردن نمیشود دوستی های عمیق را تجربه کرد.

 با همه ی این حرف ها بازهم به شما حق میدهم اگر دوست ندارید که کاملا ارتباطتان را با شبکه های مجازی قطع کنید. به همین خاطر پیشنهاد میکنم که بعد از یک هفته ای که کاملا از شبکه های مجازی دوری کردید، اگر دوست داشتید میتوانید به جای اینکه دوباره به اندازه گذشته برای آن ها انرژی بگذارید، روشهایی را بکار ببرید تا میزان حواس پرتی هایی که به علت حضور در شبکه های اجتماعی به وجود می آید را به حداقل برسانید.

آروین اردکانی – لایف کوچ و مدرس مهارتهای فردی